Haşimato Hastalığı (Hashimoto Tiroidi)

Haşimato Hastalığı (Hashimoto Tiroidi) Nedir?

Haşimato hastalığı (Hashimoto Tiroiditi) tiroit bezi iltihaplarının yani tiroiditlerin en sık görülen çeşidi olup Otoimmün Tiroidit ya da Kronik Lenfositik Tiroidit olarak da adlandırılır.  Haşimato günümüzde yaygın olarak görülen bir tiroid hastalığıdır. Bağışıklık sisteminin bozukluğundan kaynaklanan bir endokrin sistem hastalığıdır.

Haşimato hastalığı 1912 yılında Japon bilim adamı Akira Hashimoto tarafından tanımlanmış olup halk arasında Japon Tiroidi olarak da bilinir.

Özellikle orta yaş grubundaki kadınları etkileyen bu hastalık, günümüzde yaş grubu ve cinsiyet fark etmeksizin herkeste görülebilmektedir.

Tiroid bezi nedir? Ne işe yarar?

Tiroid bezi, boynun hemen alt kısmında yer alan ve kelebeğe benzeyen bir endokrin bezi olup tiroid hormonunun salgılanmasını sağlar. Tiroid hormonu vücudun enerji dengesinin sağlanmasında, vücut ısısının ayarlanmasında, kas, beyin ve kalp gibi organların sağlıklı bir şekilde çalışmasında önemli rol oynar.

Tiroid kelimesi Latince kökenli olup kalkan anlamına gelir. Tiroit bezi, beyindeki üst merkezler olan hipotalamus ve hipofiz bezinin kontrolünde çalışmasını sürdürür. Sentezlediği hormonlar, tüm vücut hücrelerinin metabolizmasını uyarıcı etki yapar.

Tiroid bezi nasıl çalışır?

Beyinde bulunan hipofiz bezinden gelen komutlar, hipofiz bezinin salgılandığı TSH hormonu yoluyla tiroid bezine iletilir. Tiroid bezi iki ana hormon yapmak için yediğimiz yiyeceklerden iyot kullanır. TSH hormonu, tiroid bezine kan yoluyla iletildikten sonra Triyodotironin (T3) ve Tiroksin (T4) hormonları salgılanmaya başlanır.

Tiroid hormonları, metabolizmanın doğru çalışmasının yanı sıra bağışıklık sisteminin güçlendirilmesinde de büyük rol oynar. Kalp atış hızı, vücudun ısı dengesi ve gıdaların vücudun ihtiyacı olan enerjiye dönüştürülmesinde tiroid bezinin salgıladığı hormonların görevi büyüktür.

Tiroid bezi, doğum öncesinde ve doğumdan hemen sonra bebeğin beyin ve zekâ gelişimini dengeler; çocukların normal büyüme sürecinin ilerlemesinde de önemli bir rol oynar. Tiroid hormonunun mutlak yetmezliğinde büyüme tamamen durur.  Yetişkinlerin yağ, şeker ve protein mekanizmasını ayarlayan organ da tiroid bezidir.

Tiroit bezinin genel olarak çalışması önündeki en büyük engel, yeterli miktarda iyot alınmamasıdır. İyot eksikliği olmamasına rağmen tiroit bezinin tam olarak fonksiyon gösterememesinin en sık sebebi ise Hashimato hastalığıdır.

Tiroid bezi çok fazla hormon ürettiğinde (hipertiroidizm) veya yeterli hormon üretimi olmadığında (hipotiroidizm) çeşitli bozukluklar ortaya çıkabilmektedir. Haşimato hastalığı tiroid bezi hastalıklarının yaygın olan 4 tanesinden (Haşimato hastalığı, Graves hastalığı, Guatr ve Tiroid nodülleri) biridir.

Haşimato Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

Haşimato tiroidi yavaş ilerleyen ve kronik tiroid hasarına neden olan bir hastalıktır. Hastalığın belirtileri zaman içinde ortaya çıktığından Hashimoto Tiroiditli hastaların erken dönemde hiçbir şikayeti olmayabilir.

Hastalığın seyri esnasında tiroit bezinin normal çalıştığı, aşırı çalıştığı ve az çalıştığı dönemler görülür. Bu dönemlerde hastalığın doğası gereği farklı belirtiler ortaya çıkar, hatta hastalığın ilk dönemleri belirgin bir bulgu olmadan geçirilebilir.  Hastalığın farkına varıldığında çoğu vakada tiroid bezi bir miktar hasar görmüş olur.

Bu nedenlerle Haşimato hastalığının klinik bir bulgusu olmayıp görülen belirtiler hastalığa özgü değildir. Hormon seviyelerinde dengesizlik hayat kalitesinde düşüş olduğu durumlarda mutlaka doktora başvurulmalıdır.

Hastalığın en sık karşılaşılan belirtileri şu şekilde sıralanabilir:

Genel olarak

• Kilo alma,
• Kabızlık,
• Seste değişiklik,
• Yorgunluk,
• Kolay üşüme,
• Cilt kuruluğu

gibi belirtilere sık rastlanır. Ancak bu belirtiler birçok hastalıkta görüldüğünden dolayı hastalığın tespiti zordur. Bu belirtilere ek olarak;

• Adet düzensizlikleri
• Dilde büyüme
• Asabiyet
• Cinsel isteksizlik,
• Memeden süt gelme,
• Kuru cilt ve kabarık yüz,
• Saç kaybı ve kaş incelmesi,
• Uyku apnesi (gün içinde uyuklama),
• Kabızlık,
• Depresyon,
• İştahsızlık,
• Kabızlık,
• Soluk cilt rengi,
• Gözaltlarında ve yüzde şişme,
• Kırılgan tırnaklar,
• Kan basıncında yükselme,
• Konuşmada yavaşlama,
• Konsantrasyon bozukluğu,
• Unutkanlık ve hareketlerde yavaşlama,
• Yavaş kalp atışı,
• Kolesterol seviyesinde artış

gibi belirtiler de gözlenebilir.

Haşimato Hastalığı Nedenleri Nelerdir? Kimler Haşimato Hastalığı Riski Altındadır? Hashimato Tiroiditi Nasıl Oluşur?

Çeşitli tetikleyici faktörlerle hastanın bağışıklık savunma sistemi “yanlışlıkla” hastanın tiroid hücrelerine karşı antikor adını verdiğimiz moleküller üretir. Bu antikorlardan 2 tanesi çok önemlidir: anti-tiroglobulin antikor (anti-tg antikor) ve anti-tiroid peroksidaz antikor (anti-tpo antikor). Bu antikorlar hastanın hormon üreten tiroid hücrelerine yapışır; onlar da zararlı, harap edici ve bazen de aşırı çalışmaya teşvik edici etkiler yapar.

Haşimato hastalığına yakalanma riski kadınlarda erkeklerin yaklaşık 8 katı fazladır. Her yaşta görülebilen bir rahatsızlık olmasına rağmen özellikle genç ve orta yaş grubunda daha yaygındır. Özellikle tekrarlayan düşük ve ölü doğum yaşayan kadınlar, yüksek prolaktin seviyesine sahip olanlar, yüksek kolesterolü olanlar ve açıklanamayan kansızlığa sahip olanların haşimato troidi olma olasılığına karşı kontrol olmaları önerilir.

Hashimoto hastalığının ortaya çıkmasını önlemek mümkün değildir. Ortaya çıkmasında vücudun savunma sisteminde gelişen bazı bozukluklar rol oynamakta ve genellikle doğuştan gelmektedir.

Günümüzde vücudun bağışıklık sisteminin neden antikorlar üreterek tiroid hücrelerine saldırdığı bilinmemektedir. Ailesel geçişin önemli bir rol oynadığı tahmin edilmektedir.

Haşimato hastalığı bazı risk gruplarında daha yaygın olarak görülür:

• Sigara içenler,
• Hamileler,
• Yüksek derecede çevresel radyasyona maruz kalanlar,
• Ailede haşimato tiroiditi ya da başka bağışlık sistemi hastalığı olanlar (riski artırır)
• Tip 1 diyabet, Vitiligo, Romatoid Artrit, Pernisiyöz Anemi, Lupus, Çölyak Hastalığı, Addison Hastalığı ve Hepatit gibi otoimmün rahatsızlığı olanlar Haşimato hastalığı açısından riskli gruplardır. Hepatit C olan kişilerde bu hastalığa daha sık rastlanır.

Aşırı iyot alımı, selenyum eksikliği gibi nedenler de Haşimato tiroidi riskini arttırmaktadır.

Haşimato Hastalığı Tanısı

Hashimato tiroidi tanı süreci genellikle rutin kontrollerdeki TSH ve tiroid hormonu düzeylerinin tetkiki ya da hastaların halsizlik, saç dökülmesi gibi nedenlerle doktora gitmesiyle başlar. Tıbbi öykünüzün dinlenmesi ve fiziksel muayeneniz sonrasında Hashimato hastalığından şüphelenilirse doktorunuz tarafından bazı tetkikler istenecektir.

Öncelikle kandaki TSH, T3 ve T4 hormonlarına bakılır. Tiroidin yapısı ve büyüklüğü için ultrason testi yapılır. Asıl ayırıcı tanı kanda anti-tpo ve anti-tiroglobulin antikor düzeylerinin yüksekliğidir.

Bu tetkiklerle hem tanı konur, hem de hastalığın evresi tespit edilir. Ultrason sonuçları bezin büyüklüğü ve nodül oluşumu hakkında bilgi verir.

Tiroit bezinin çalışmasının engellenmesi sonucunda bezin hormon üretmek için kendini zorlamasıyla guatr adı verilen tiroit bezi büyümesi oluşabilir. Haşimato hastalığında guatr sert ve düzensiz yapıdadır. Eğer bezde nodül oluşumu gerçekleştiyse fizik muayene esnasında bu yapılar tespit edilebilir.

Haşimato Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

Haşimato Hastalığı, uzun süreli takip gerektiren bir hastalıktır.

Tedavide tiroid dokusundaki tahribatı önlemeye yönelik bir uygulama günümüzde yoktur. Amaç tiroid hormonu vererek eksikliğine bağlı bulguları ortadan kaldırmaktır. Hastanın yaşına, aktivitesine, kilosuna ve hormon değerleri ile varsa diğer hastalıklarına göre belli periyodlarda takip edilerek ayarlama yapılmasını gerektiren bir süreçtir. Kontrolsüz hormon kullanımı yetersiz tedaviye neden olabileceği gibi fazla miktarda alınması hipertiroidi dediğimiz ciddi bir hastalığa yol açabilir. Yaşlı hastalarda veya koroner kalp hastalığı olanlarda tedaviye çok düşük dozlarda başlanır ve 4-6 haftalık aralıklarla artırılır.

Kadınların çoğunda gebelik süresince dozda %25-50 oranında bir artış gerekir. Aç karna alınan ilacın emilimi daha iyi olur. Özellikle kalsiyum, demir ve mide ilaçları tiroid ilacının emilimini bozar. Gebe kalmayı düşünen kadınlar doktoruna mutlaka ilaç dozunu danışmalıdır. Gebe kalınca da tiroid ilaçları alınır, çocuğa zararı yoktur.  Gebelik boyunca TSH hormonu belirli değerlerin altında tutulmazsa çocukta öğrenme güçlüğü ortaya çıkabilir. Tiroid ilacı alınmazsa, düşük riski artar. Doğum sonrası da kontroller yapılmalıdır.

Haşimato Hastalığının Zararları

Haşimato Tiroidi Hangi Hastalıklara Yol Açabilir?

Haşimato hastalığı tedavi edilmediğinde ciddi sağlık problemlerine yol açabilir. Bu sağlık problemlerinin en başında ülkemizde sıkça görülen guatr hastalığı gelir. Guatr, tiroid bezlerinin aşırı büyümesidir. Çoğunlukla iyot eksikliğine bağlı ortaya çıkan guatr hastalığı çoğu durumda hipotiroidiye yol açabilmektedir.

Haşimato hastalığı, tiroid hormonu yetersizliği nedeniyle kontrol altına alınmazsa kalp sağlığı sorunlarına da yol açabilir. Özellikle LDL, yani diğer adıyla kötü kolesterolün yüksek olması, hipotiroidi hastalarında sık karşılaşılan bir durumdur. Bu nedenle, Hipotiroidi ve Haşimato hastalığının tedavi edilmediği durumlarda, kalpte büyüme ve kalp yetmezliği görülebilir.

Haşimato hastalığının neden olduğu bir diğer problem ise psikolojik rahatsızlıklardır. Bunların başında depresyon gelir. Zihinsel aktivitenin yavaşlamasına bağlı olarak kişilerde depresyon ve cinsel isteksizlik ortaya çıkabilir. Çoğunlukla hastalığın tedavi edilmesiyle birlikte depresyon belirtileri azalır ve kişiler eski enerjilerini geri kazanırlar.

Bebek sahibi olmak isteyen Haşimato hastaları bu hastalığın kalıtsal yolla aktarılabileceğini unutmamalıdır. Bu hastalığa sahip kişilerin bebeklerinde bilişsel bozukluklar ve zihinsel gelişim bozukluklarının ortaya çıkma ihtimali, Haşimato hastalığı bulunmayan kişilerin bebeklerine oranla daha yüksektir. Ayrıca, yapılan bazı çalışmalar, bebeklerdeki kalp, beyin ve böbrek rahatsızlıklarında hipotiroidi hastalığının da rol oynadığına işaret eder. Bu nedenle, hamile olan ya da hamile kalmak isteyen kişilerin tiroid kontrolü yaptırmaları bebekte görülebilecek komplikasyonları önleme açısından büyük önem taşır.

Şişmanlık

Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); vücudun organlarının çalışmasını yavaşlatır ve kilo artışına (şişmanlık) neden olur. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa şişmanlık için yapılan diyetler ve ağır spor programları ve kullanılan ilaçlar etkili ve faydalı olmaz.

Şişmanlığın Getirdiği Zararlar

Şişmanlık ile beraber estetik bozulmanın yanında bel ağrısı, bel fıtığı, omuz ve sırt ağrısı, boyun fıtığı, şişmanlık nedeniyle ortaya çıkan sindirim sistemi kanserlerinde artış görülebilir.

Kabızlığın Getirdiği Zararlar

Haşimato kabızlığa neden olur. Kabızlık sonucu, hemoroid (basur) ve kalın barsak kanserlerinde artış görülebilir. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa kabızlık için yapılan diyetler ve kullanılan ilaçlar etkili ve faydalı olmaz.

Depresyon, Cinsel Sorunlar ve Aşırı Sinirlilik

Haşimato hastalığı; depresyon, cinsel sorunlar ve aşırı sinirliliğe neden olur. Bunların sonucunda hastaların iş hayatı, evliliği ve sosyal ilişkileri zorlanır. Bu hastalarda, tiroid hormonu tedavi ile eksiksiz olarak yerine konulmadıkça uzun süre de olsa uygulanacak psikiyatrik ilaç tedavisi ile sonuç almak pek mümkün olmaz.

Adet Düzensizliği ve Kısırlık

Haşimato kadınlarda adet düzensizliğine neden olur. Ayrıca, yüksek antikorlar ve düşük tiroid hormonu nedeniyle kadınlarda yumurtlama fonksiyonu ve yumurta kalitesi ile erkeklerde ise sperm kalitesi ve sayısı bozulur. Bunların sonucunda kısırlık görülebilir. Kadın hastalar hamile kaldıktan sonra tiroid hücrelerine karşı oluşan antikorlarda geçici bir düşme olabilir ama hamilelik sonrasında tiroid oto-antikorları tekrar yükselir.

Saç ve Cilt Bozuklukları

Haşimato hastalığında saçlarda matlaşma, dökülme, ciltte kuruluk, pullanma ve selülit ortaya çıkar. Selülitli hastaların çoğunda tiroid hormon yetmezliği, özellikle de gizli tiroid yetmezliği görülür. Bu konu henüz Türkiye’de pek bilinmediğinden selülit tedavisinde cilt tedavileri yapılırken hastaların tiroid incelemesi yapılmamaktadır.

Tırnak Kırılmaları ve Soyulması

Haşimato hastalarının tırnaklarında kalınlaşma, parlaklığını yitirme ve kat kat ayrılmalar görülebilir. Bu konu henüz Türkiye’de pek bilinmediğinden demir eksikliği, çinko eksikliği, selenium eksikliği gibi tanılar konulup tıbbi veya tıbbi olmayan “tırnak güçlendirme tedavileri” yapılırken hastaların tiroid incelemesi yapılmamaktadır.

Tiroid Kanseri

Haşimato hastalarında papiller tip tiroid kanseri diğer tiroid hastalarına göre daha sık görülür. Haşimato hastalarının bezelerinin ilk muayenesinde ve rutin takip kontrol muayenelerinde ultrasonografi ile de inceleme yapılmalı; nodül saptanırsa kanser olasılığı için ince iğne biyopsisi yapılmalıdır.

Kalp ve Beyin Hastalıkları

Haşimato hastalığında düşen tiroid hormonu (hipotiroidizm); hastanın kolesterol ve yağ emilimini ve kullanımını (metabolizmasını) bozar. Yüksek kolestrol de hastaların kalp ve beyin damarlarını daraltır ve tıkar. Beyin damarlarında daralma ve tıkanma nedeniyle hastada inme ve felç olabilir. Kalp damarlarındaki daralma ve tıkanma ise enfarktüse neden olabilir. Ayrıca, yüksek kolesterol erkek hastalarda penis atar damarlarını daraltıp tıkayarak ciddi sertleşme (ereksiyon) sorunu yaratabilir.